22 Δεκεμβρίου 2016

Η κατάσταση της ελληνικής αμπελουργίας σήμερα

του Δ. Γραμματικού
ΓΕΩΠΟΝΟΣ Msc
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ
Δ/ΝΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ/ΤΜΗΜΑ ΑΜΠΕΛΟΥ & ΕΛΑΙΑΣ

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζεται τόσο η σημερινή κατάσταση της ελληνικής αμπελουργίας με τα προβλήματα της όσο και η διαδικασία κατανομής αδειών φύτευσης με την ψηφιακή εφαρμογή, για το έτος 2016. Τέλος αναπτύσσονται οι προτάσεις του ΥπΑΑΤ για την τροποποίηση και την εφαρμογή της κατανομής για το έτος 2017.

Ως γνωστόν η φύτευση αμπελώνων με οινοποιήσιμες ποικιλίες αμπέλου, βάση των κοινοτικών ισχυουσών κανονισμών (560/2015, 561/2015, 1308/2013, 436/2009,και 555/2008), απαιτεί την αδειοδότηση τους από τις κρατικές αρχές.

Η Ελληνική αμπελουργία κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών έχει συρρικνωθεί δραματικά. Τα στοιχεία που αποδεικνύουν την ανωτέρω διαπίστωση αντλούνται από το Αμπελουργικό Μητρώο. Το Αμπελουργικό Μητρώο είναι το όργανο βάση του Κοινοτικού Κανονισμού 436/2009 το οποίο κάθε Κράτος Μέλος οφείλει να τηρεί και να επικαιροποιεί συνεχώς με αρμοδιότητα την ετήσια απογραφή των αμπελουργικών εκτάσεων οινοποιήσιμων αμπελώνων.

Η Ελλάδα ακόμα και πριν την ένταξη της στην Ευρωπαϊκή Ένωση είχε συντάξει Αμπελουργικό Μητρώο από το 1978. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται οι αμπελουργικές εκτάσεις ανά περιφέρεια της χώρας από το 1984 έως το 2015.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 : Απογραφή αμπελουργικών εκτάσεων οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου

Παρατηρείται μία αντιθετική πορεία ανάπτυξης των καλλιεργειών σε διαφορετικά γεωγραφικά διαμερίσματα. Στις περισσότερες περιφέρειες της χώρας παρατηρείται δραματική μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων και ιδίως στην Αττική λόγω της απαλλοτρίωσης της γεωργικής γης για την κατασκευή του αεροδρομίου. Η μείωση καταγράφεται επίσης σε Κρήτη, Στερεά Ελλάδα και Δυτική Ελλάδα ενώ αντίθετα η Θεσσαλία και η Μακεδονία παρουσίασαν σημαντική αύξηση. Τα τελευταία χρόνια με την έναρξη εφαρμογής του Εθνικού Αποθεματικού (2004-2015) κατανεμήθηκαν στην χώρα πάνω από 54.000 στρέμματα καλλιέργειας. Τα περισσότερα από αυτά κατανεμήθηκαν και φυτεύτηκαν στις περιφέρειες Αν. Μακεδονίας-Θράκης, Κ. Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Στ. Ελλάδας και Πελοποννήσου.

Όμως το πρόβλημα της Ελληνικής αμπελουργίας δεν συμπυκνώνεται μόνο στη συρρίκνωση του αμπελουργικού δυναμικού της χώρας. Το μέγεθος της αμπελουργικής εκμετάλλευσης ανά δικαιούχο είναι ιδιαίτερα χαμηλό σε σημείο να καθιστά τις περισσότερες εκμεταλλεύσεις μη βιώσιμες. Στον Πίνακα 2 παρουσιάζεται η διαστρωμάτωση (σε ποσοστό) ανά Περιφέρεια των εκμεταλλεύσεων για το έτος 2016.

Πίνακας 2 : Διαστρωμάτωση αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων (ποσοστό) έτους 2016

Παρατηρούμε ότι σε μερικές περιφέρεις (Κρήτη, Ήπειρος) οι εκμεταλλεύσεις έως 5 στρέμματα ξεπερνούν το 90% των συνολικών εκμεταλλεύσεων, ενώ εκείνες άνω των 50 στρεμμάτων σε ορισμένες περιφέρειες είναι σχεδόν ανύπαρκτες (Κρήτη, Ήπειρος, και Ιόνια Νησιά).

Συγκεντρωτικά το σύνολο των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων της χώρας ανέρχεται στις 162.089 και η συνολική έκταση αυτών ανέρχεται στις 630.514,5 στρ.

Αναλυτικά για το έτος 2016 :

l  ΟΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ ΜΕΓΕΘΟΣ 0-5 ΣΤΡ. ΚΑΤΕΧΟΥΝ ΤΟ 81,07 % (131.399) ΤΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ 34,4 % ΤΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ (216.933 στρ. )

l  ΟΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ ΜΕΓΕΘΟΣ 5-20 ΣΤΡ. ΚΑΤΕΧΟΥΝ ΤΟ 16,10 % (26.103) ΤΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ 37,11 % ΤΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ (233.999 στρ. )

l  ΟΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ ΜΕΓΕΘΟΣ 20-50 ΣΤΡ. ΚΑΤΕΧΟΥΝ ΤΟ 2,40 % (3.888) ΤΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ 17,9 % ΤΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ (112.879 στρ. )

l  ΟΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΝΩ ΤΩΝ 50 ΣΤΡ. ΚΑΤΕΧΟΥΜΝ ΤΟ 0,43 % (699) ΤΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ 10,59 % ΤΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ (66.703,5 στρ. )

Στα δύο διαγράμματα που ακολουθούν εμφανίζεται οι διαφορές στην διαστρωμάτωση των εκμεταλλεύσεων ανάμεσα στα έτη 2009 και 2016 σε αριθμό εκμεταλλεύσεων και τις αντίστοιχές εκτάσεις.

Διάγραμμα 1 :Εκμεταλλεύσεις

Διάγραμμα 2: Εκτάσεις

Από την ανάλυση της απογραφής αξιοσημείωτο είναι να εντοπιστούν οι διακυμάνσεις των κυριότερων από πλευράς εκτάσεων ποικιλιών της χώρας τα τελευταία χρόνια. Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται συγκριτικά οι εκτάσεις (σε ha) το έτος 2012 και το έτος 2015.

Πίνακας 3: Εκτάσεις (σε ha) των κυριότερων ποικιλιών το έτος 2012 και το έτος 2015 και οι διαφορές μεταξύ τους.

Παρατηρείται μια μείωση στις δύο κυριότερες ελληνικές ποικιλίες που αποτελούν σχεδόν το 32% των φυτεμένων εκτάσεων της χώρας.

Κυρίαρχο πρόβλημα της ελληνικής αμπελουργίας. Αποτελούν οι υποχρεωτικές δηλώσεις βάση του κοινοτικού κανονισμού 436/2009 στις οποίες συμπεριλαμβάνονται τόσο εκείνες της συγκομιδής όσο και εκείνες της παραγωγής. Στις δηλώσεις συγκομιδής υποχρεούνται οι αμπελουργοί να δηλώνουν την ποσότητα της σταφυλικής παραγωγής ανά αμπελοτεμάχιο και τον προορισμός της. Οι δηλώσεις συγκομιδής από το 2013 και μετά γίνονται μέσω ψηφιακής εφαρμογής κατευθείαν στην βάση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης του ΥπΑΑΤ.

Οι δηλώσεις είναι συνδεδεμένες με το Αμπελουργικό Μητρώο το οποίο  δίνει την δυνατότητα στην χώρα να έχει άμεση πληροφόρηση για την ποσότητα της σταφυλικής παραγωγής και τον προορισμό της. Στον Πίνακα 4 καταγράφονται οι παραγωγοί που κατέθεσαν δήλωση συγκομιδής ενώ στον Πίνακα 5 οι εκτάσεις που αυτές αντιστοιχούν ανά περιφέρεια και το ποσοστό που αντιπροσωπεύουν στο σύνολο της χώρας. Επισημαίνεται ότι οι κάτοχοι αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων που οινοποιειούν την σταφυλική τους παραγωγή (οινοποιοί) δεν έχουν την υποχρέωση δήλωσης συγκομιδής αλλά δήλωσης παραγωγής.

Πίνακας 4 : Αριθμός παραγωγών που κατέθεσαν δήλωση συγκομιδής

Πίνακας 5 : Συνολικές εκτάσεις ανά περιφέρεια που αντιστοιχούν οι δηλώσεις του πίνακα 4 και το ποσοστό που αντιπροσωπεύουν βάση της απογραφής.

Από τους δύο ανωτέρω πίνακες διαπιστώνεται ότι δεν είναι ικανοποιητικός ο αριθμός των υπόχρεων παραγωγών που καταθέτουν δηλώσεις συγκομιδής. Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα και ειδικότερα στις περιφέρειες Στ. Ελλάδας, Δυτ. Ελλάδας, Αττικής και Πελοποννήσου. Πρωταθλητής στην υποβολή δηλώσεων είναι τα Ιόνια Νησιά ενώ οι περισσότερες δηλώσεις γίνονται στην Θεσσαλία.

ΑΔΕΙΕΣ ΦΥΤΕΥΣΗΣ ΑΜΠΕΛΩΝΩΝ

Όπως παρουσιάστηκε και στην αρχή η φύτευση οινοποιήσιμου αμπελώνα απαιτεί άδεια από κάθε Κράτος Μέλος της Ε.Ε.. Με τους νέους κοινοτικούς κανονισμούς 560 και 561/2015 και τον κανονισμό 1308/2013 ορίζεται νέα διαδικασία χορήγησης αδειών με αντικειμενικά κριτήρια. Σε περίπτωση που οι υποβληθείσες αιτήσεις υπερβαίνουν το προκαθορισμένο ποσοστό των αδειών τότε το Κράτος Μέλος εφαρμόζει τα ανωτέρω κριτήρια. Κάθε χώρα μπορεί να επιλέξει ποια από τα θεσμοθετημένα κριτήρια επιθυμεί να εφαρμόσει, τα οποίο δύνανται να διαφοροποιούνται ανά έτος.

Κάθε Κράτος Μέλος μπορεί να κατανείμει ανά έτος έως το 1% των φυτεμένων εκτάσεων της χώρας βάση της ετήσιας υποχρεωτικής απογραφής που προβλέπεται από τον κοινοτικό κανονισμό. Η κατανομή μπορεί να έχει και γεωγραφικό διαχωρισμό.

Επισημαίνεται ότι από την σύγκριση των δύο κανονισμών (ισχύοντος και προηγούμενου) εντοπίζονται σημαντικές αλλαγές. Αρχικά δεν επιτρέπεται η μεταβίβαση αδειών φύτευσης. Η άδεια που δεν θα χρησιμοποιηθεί από τον κάτοχό της εντός τριών ετών χάνεται οριστικά από την χώρα αφού δεν υφίσταται πλέον το εθνικό αποθεματικό.

Τέλος παραμένει η απαγόρευση φύτευσης, οι δε ποινές για την χωρίς άδεια φύτευση κυμαίνονται από 600 έως 2.000 ευρώ το στρέμμα.

Για το έτος 2016 επιλέχθηκε από την χώρα μας η χορήγηση του 1% των φυτεμένων εκτάσεων της (6.400 στρ.) με τα ακόλουθα ενιαία κριτήρια.

Η διαδικασία πραγματοποιείται μέσω ψηφιακής εφαρμογής και οι χορηγήσεις αποστέλλονται στους τελικούς δικαιούχους το αργότερο την 1 Αυγούστου κάθε έτους.

Στον Πίνακα 6 εμφανίζονται οι αιτήσεις ανά περιφέρεια και τα αιτούμενα στρέμματα για το έτος 2016

Η ανάλυση των αιτήσεων του έτους 2016 παρουσιάζεται στα ακόλουθα διαγράμματα.

Διάγραμμα 3: Σύγκριση Αρχικής Αιτούμενης Έκτασης – Αποδεκτής Έκτασης και Δοθείσας Έκτασης

Διάγραμμα 4 : Σύγκριση ποσοστού δοθείσας προς αιτούμενης αποδεκτής έκτασης

Διάγραμμα 5 : Κατανομή εκτάσεων ανά Περιφέρεια

Ανάλυση της κατανομής του έτους 2016

Η ανάλυση κριτηρίων έγινε σύμφωνα με την αιτούμενη αποδεκτή έκταση και το ποσοστό που δόθηκε σε εκτάσεις εφόσον έχει το ή τα κριτήρια που αναφέρονται. Δηλαδή στο 1 όσα τεμάχια είχαν το κριτήριο του υψομέτρου τους δόθηκε το 72% της αποδεκτής έκτασης που αιτήθηκαν.

l  Το κριτήριο Υψόμετρο έλαβε το 72% της αιτούμενης αποδεκτής έκτασης

l  Το κριτήριο Υψόμετρο και νεοεισερχόμενος έλαβε το 100% της αιτούμενης αποδεκτής έκτασης

l  Το κριτήριο Νεοεισερχόμενος πήραν το 37% της αιτούμενης αποδεκτής έκτασης

l  Το κριτήριο Νεοεισερχόμενος και Βιολογική το έλαβαν το  76% της αιτούμενης αποδεκτής έκτασης

l  Το κριτήριο Όχι Νεοεισερχόμενος πήραν το 32,5% της αιτούμενης αποδεκτής έκτασης

l  Το κριτήριο Όχι Νεοεισερχόμενος και Βιολογική πήραν το 48% της αιτούμενης αποδεκτής έκτασης

l  Το κριτήριο Όχι Νεοεισερχόμενος και Υψόμετρο έλαβε το 57% της αιτούμενης αποδεκτής έκτασης

l  Το κριτήριο Νησιά Αιγαίου έλαβαν το 76% της αιτούμενης αποδεκτής έκτασης

l  Το κριτήριο Νησιά Αιγαίου και Βιολογική έλαβε το 65% της αιτούμενης αποδεκτής έκτασης (υπάρχει ένα τεμάχιο 100στρ με βαθμό 3 το οποίο δεν έλαβε άδεια και επηρεάζει σημαντικά το ποσοστό )

l  Το κριτήριο Νησιά Αιγαίου και Νεοεισερχόμενος έλαβε το 100% της αιτούμενης αποδεκτής έκτασης

l  Οι νεοεισερχόμενοι αποτελούν το 37% των αιτούντων και ζήτησαν το 39% της συνολικής  αιτούμενης αποδεκτής έκτασης. Πήραν το 42% της συνολικής δοθείσας έκτασης δηλαδή 2.675 στρέμματα.

l  Οι αιτούντες που ανήκουν στην κατηγορία Α (ΟΣΔΕ από 5-50 στρ και Αμπέλι από 1 ως 20 στρέμματα) ζήτησαν το 11% της συνολικά αιτούμενης αποδεκτής έκτασης και πήραν 2.125 στρέμματα ήτοι το 34% της συνολικής δοθείσας έκτασης.

l  Οι αιτούντες που ανήκουν στην κατηγορία Β ( ΟΣΔΕ από 5-50 στρ και Αμπέλι από 20 ως 50 στρέμματα) ζήτησαν το 3,5% της συνολικά αιτούμενης αποδεκτής έκτασης και πήραν 222 στρέμματα ήτοι το 3,5% της συνολικής δοθείσας  έκτασης.

l  Οι αιτούντες που ανήκουν στην κατηγορία Γ ( ΟΣΔΕ από 50-150 στρ και Αμπέλι > 0) ζήτησαν 19% της συνολικά αιτούμενης αποδεκτής έκτασης και πήραν 1094 στρέμματα ήτοι το 17% της συνολικής δοθείσας έκτασης.

Από την ανωτέρω ανάλυση και την τελική κατανομή ανά περιφέρεια προέκυψε η ανάγκη τροποποίησης της διαδικασίας κατανομής των αδειών φύτευσης του έτους 2017.

Αρχικά θα διαφοροποιηθεί η ημερομηνία έναρξης κατάθεσης των αιτήσεων.  Πρόθεση είναι η διαδικασία των αιτήσεων να αρχίσει το αργότερο στο τέλος Ιανουαρίου.

Λόγω προβλημάτων που προέκυψαν κατά την διαδικασία ενημέρωσης των μη επιλέξιμων αιτούντων, προτάθηκε η αλλαγή της με ανάρτηση των απορριπτώμενων αντί της αποστολής προσωπικού ηλεκτρονικού μηνύματος, ώστε να υπάρχει δημοσιοποιημένη ενημέρωση που θα επιτρέπει την κατάθεση ενστάσεων. Ταυτόχρονα θα μπορούν οι αιτούντες να γνωρίζουν την βαθμολογία τους με την οριστική κατάθεση της αίτησής τους.

Όμως θα υπάρχει και μία εξίσου σημαντική αλλαγή. Η κατανομή θα επιμεριστεί σε επίπεδο περιφέρειας και όχι συνολικά στην επικράτεια ώστε να αποφευχθεί το φαινόμενο της μη λήψης αδειών φύτευσης σε περιφέρειες που ενώ υπήρχαν αρκετοί ενδιαφερόμενοι δεν έγινε δυνατή η χορήγηση αδειών φύτευσης.

Όσον αφορά τα κριτήρια θα παραμείνουν ονομαστικά τα ίδια αλλά θα εφαρμοστούν με διαφορετικό τρόπο. Αρχικά το κριτήριο των νεοεισερχόμενων θα αφορά τους αμπελουργούς ηλικίας κάτω των 40 ετών που πρωτο-εισέρχονται στην αμπελουργία ως αρχηγοί εκμετάλλευσης και όχι αδιακρίτως τους νέους καλλιεργητές

Δεύτερον θα δοθεί έμφαση στην αύξηση του αριθμού των βιώσιμων εκμεταλλεύσεων με μεγαλύτερη βαθμολογία στις ήδη υφιστάμενες εκμεταλλεύσεις άνω των 20 στρ. στην ηπειρωτική Ελλάδα και άνω των 10στρ. στην νησιωτική Ελλάδα

Τέλος στην επιλογή του παραγωγού θα αξιολογείται και η συνέπια ως προς την κατάθεση των υποχρεωτικών δηλώσεων (συγκομιδής, παραγωγής).

Η ομάδα που έχει επεξεργαστεί τις ανωτέρω προτάσεις αναμένει τις απόψεις των περιφερειών της χώρας. Από τις απόψεις των περιφερειών θα ληφθούν υπόψη όσες συμφωνούν με τους κοινοτικούς κανονισμούς και είναι εφικτή η εφαρμογή τους.